Badania zostały przeprowadzone metodą indywidualnych przypadków. „Metoda ta jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych”[Pilch T, Bauman T., 2001, s. 78].
Jako technikę badawczą w metodzie indywidualnych przypadków wykorzystano wywiad.
Wywiad to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie informatora z przeprowadzającym wywiad. Nie wolno natomiast nigdy zapominać o istocie techniki wywiadu, którą jest rozmowa prowadzona w sposób planowy i kierowany w celu uzyskania określonych informacji. Rozróżnia się następujące rodzaje wywiadów:
wolne (swobodne) i kwestionariusze,
jawne i ukryte,
indywidualne i zborowe.
Każdy z tych rodzajów może być realizowany zarówno w toku wywiadu środowiskowego, jak i w pracowni [Goriszowski W. 2006, s.73-74].
Przeprowadzenie wywiadu odbywa się zawsze w bezpośrednim i bliskim kontakcie z badanymi oraz zazwyczaj z każdym z nich oddzielnie, a tylko niekiedy z dwoma lub trzema osobami jednocześnie. Zadawane im pytania mogą mieć charakter otwarty lub zamknięty. Od tego zależy, czy mamy do czynienia z wywiadem niestandaryzowanym lub standaryzowanym. Wywiad jest wymianą myśli ściśle ukierunkowaną przez osobę odpowiedzialną za jego przeprowadzenie [Łobocki M. 1999, s.238].
Wywiad jest nie tyle próbą sondowania opinii osób, z którymi się go przeprowadza, ile odpowiednio ukierunkowanym procesem interakcji, czyli wzajemnego oddziaływania na siebie osoby podejmującej wywiad z osobą badaną. Wywiad wymaga przede wszystkim umiejętności uważnego i cierpliwego słuchania swych rozmówców. Chodzi o to, aby wysłuchiwać respondentów ze szczerą sympatią i zainteresowaniem, nie pouczać, ani nie narzucać im własnych opinii, poglądów, przekonań. Z drugiej strony należy starać się nie być tylko biernym słuchaczem, ale nade wszystko:
koncentrować się na wypowiedziach osoby badanej,
akceptować ją wewnętrznie i dawać jej do zrozumienia swoje poszanowanie dla jej integralności jako jednostki autonomicznej,
umożliwiać jej swobodne i samorzutne wypowiadanie się.
Poprzez spełnienie powyższych wymagań zadawane badanym pytania mogą liczyć na w miarę wyczerpujące odpowiedzi. Jednakże stawiając pytania należy zastanowić się czy:
mają one związek z podejmowanym problemem badawczym,
zostały poprawnie sformułowane,
są właściwie rozumiane przez osoby badane,
zbytnio nie sugerują określonych na nie odpowiedzi,
nie dotyczą problemów, na których nie zna się rozmówca,
nie są pytaniami na tematy osobiste i drażliwe, mogące budzić uzasadniony sprzeciw u rozmówcy,
nie dotyczą spraw powszechnie akceptowanych, co może narazić rozmówcę na przykrość dawania odpowiedzi społecznie nie aprobowanej.
Istotny jest również sposób zadawania pytań. Przede wszystkim unika się zadawania ich w sposób mechaniczny, przeskakiwania z tematu na temat lub zaskakiwania pytaniami najmniej oczekiwanymi przez badanych. Pytania zadaje się w ścisłym związku z otrzymanymi od nich odpowiedziami, zatem mają wynikać one niejako z kontekstu prowadzonego dotychczas wywiadu. Unika się również pytań rozpoczynających się od partykuły „czy” i nie zapomina, że miarą skuteczności wywiadu nie jest ilość zadawanych pytań, lecz w szczególności wiarygodność wypowiedzi na temat problemów, jakie zamierza się z ich pomocą rozwiązać [Łobocki M.1999, s.239].
Powyżej omówiona technika badawcza została zrealizowana przez odpowiednie narzędzie badawcze jakim jest kwestionariusz. Jest to starannie opracowany i sprawdzony w badaniach próbnych zbiór pytań jednoznacznych, precyzyjnych, zrozumiałych dla badanego. W kwestionariusz wyróżniamy pytania:
otwarte – w celu umożliwienia swobodnego wypowiedzenia się.
Informatorzy odpowiadają podczas wywiadu na pytania kwestionariusza ustnie, wpisuje je do kwestionariusza przeprowadzający wywiad. Umiejętnemu opracowaniu kwestionariusza służą liczne wskazówki literatury metodologicznej [Goriszowski W., 2006, s.77].
Narzędzie, które użyłam do zbadania sposobów spędzania wolnego czasu osób upośledzonych intelektualnie przebywających w DPS jest Wywiad. Plan wywiadu zawiera 56 pytań otwartych dotyczących form spędzania wolnego czasu, jakie preferują badani mieszkańcy oraz informacje dotyczące wieku, płci, stanu cywilnego, wykształcenia i rodzaju upośledzenia umysłowego badanej próby. Odpowiedzi na zadawane pytania udzielali mi pracownicy placówki Opiekuńczej (opiekunowie, terapeuci i pracownicy socjalni), którzy na co dzień pracują z mieszkańcami i najlepiej ich znają.
Poza wywiadem z pracownikami udało mi się porozmawiać z kilkorgiem mieszkańców, którzy starali się odpowiedzieć na zadane pytania dotyczące sposobów spędzania wolnego czasu i dlaczego korzystają właśnie z tej formy.
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.