www.eprace.edu.pl » czas-wolny-uposledzonych » Osoby upośledzone umysłowo » Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe

Definicje upośledzenia umysłowego

Bardzo trudno jest sformułować jedną definicję upośledzenia umysłowego, ponieważ jest to zjawisko bardzo skomplikowane pod względem różnorodnych przyczyn, objawów, dynamizmu, przebiegu oraz prognoz [Szluz B. 2006, s. 17].

W literaturze przedmiotu upośledzenie umysłowe postrzegane jest w trzech kontekstach: kliniczno- medycznym, praktycznym i psychologiczno- społecznym [Sękowska Z. 2001, s.215].

W pierwszej grupie są definicje ujmujące niedorozwój umysłowy jako objaw choroby, ze zwróceniem uwagi na etiologię i patogenezę [tamże, s. 215].

Zdaniem H. Spionek niedorozwój umysłowy to „ogólne zmniejszenie możliwości rozwojowych spowodowane bardzo wczesnymi, a jednocześnie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w centralnym układzie nerwowym dziecka” [Szluz B. 2006, s. 22].

Według K. Kirejczyka upośledzenie umysłowe to istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku ( o co najmniej dwa odchylenia standardowe)globalny rozwój jednostki z nasilonymi trudnościami w zakresie uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego [Szluz B. 2006, s. 24].

„W ramach koncepcji kliniczno- medycznej osoba upośledzona umysłowo postrzegana jest jako jednostka, której nie można pomóc w sensie efektywnej rehabilitacji, ponieważ wiąże się z ingerencją w biologiczne struktury organizmu. W przypadku niepełnosprawności umysłowej należałoby zmienić wadliwie działające mechanizmy mózgowe, co zgodnie z obecną wiedzą medyczną jest ciągle jeszcze nierealna. Dlatego też stan ten należy zaakceptować, a osobę upośledzoną otoczyć opieką, najlepiej umieszczając ją w specjalnie do tego przygotowanych instytucjach” [ Gajdzica Z. 2007, s. 43].

Drugą grupę stanowią definicje, które mają charakter prawno – administracyjny.

Definicje te konstruowane są na potrzeby orzecznictwa o stopniu utraty zdrowia i inwalidztwie [Szluz B. 2006, s.18].

W trzeciej grupie są definicje psychologiczne upośledzenia umysłowego, różniące się liczbą oraz rodzajem kryteriów, według których ocenia się ten stan. Przykładem może być definicja proponowana przez American Assocation on Mental Retardation mówiąca, że upośledzenie umysłowe „jest szczególnym stanem funkcjonowania, który zaczyna się w dzieciństwie i charakteryzuje się ograniczeniem zarówno inteligencji jak i umiejętności adaptacyjnych. Odzwierciedla umiejętność dopasowania się osoby do struktury i oczekiwań środowiska [Gajdzica Z 2007, s. 47].

M. Kościelska (1984) określa upośledzenie umysłowe jako „różne typy zaburzeń rozwoju o odmiennej patogenezie, których wspólnym wyróżnikiem jest to, że ograniczają dziecku realizację społecznych wymagań” [Wyczesany J 1999, s. 21].

Najnowsza definicja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD- 10) z 1997r mówi że „ upośledzenie jest to zahamowanie lub niepełny rozwój umysłowy, wyrażający się przede wszystkim w upośledzeniu umiejętności, które ujawniają się w okresie rozwojowym i stanowią o ogólnym poziomie inteligencji, tzn. zdolności poznawczych, mowy, motorycznych i umiejętności społecznych. Może występować samodzielnie lub z innymi zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi” [Cytowska B. 2002, s.8].

Eksperci Amerykańskiego Towarzystwa Badań nad Upośledzeniem Umysłowym podają ujednoliconą definicję upośledzenia umysłowego twierdząc, że przez „niedorozwój umysłowy rozumie się niższą od przeciętnej ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania [ Borzyszkowska H. 1993, s. 885].

Nieco inne podejście do tematu upośledzenia umysłowego mieli M. P. Maloney i M. P. Ward (1998). Podobnie jak Z. Sękowska, postrzegali oni niedorozwój umysłowy w trzech perspektywach, lecz zaproponowali nieco inne kryteria: kliniczny, rozwojowy oraz społeczny.

„W perspektywie klinicznej niepełnosprawność intelektualna traktowana jest jako problem medyczny. Przyczyną jest defekt biologiczny w nieodwracalny sposób uszkadzający struktury i funkcje Centralnego Układu Nerwowego” [Gajdzica Z. 2007, s. 42].

Analizując podejście rozwojowe można porównać je do koncepcji biopsychospołecznej. „W perspektywie rozwojowej niepełnosprawność intelektualna utożsamiana jest z niepowodzeniem w rozwoju człowieka, który uwarunkowany jest zróżnicowanymi czynnikami biologicznymi i środowiskowymi” [Gajdzica Z. 2007, s. 42].

M. Kościelska (1998) podaje przykład „triady” upośledzenia umysłowego: „upośledzonego Ja, upośledzonego umysłu i upośledzonego życia”. Wszystkie elementy triady pozostają względem siebie w zależnościach zdrowotnych. Takie podejście każe nam traktować osobę upośledzoną intelektualnie całościowo i ukazuje, że w większości cech podobna jest do osoby z normą intelektualną [tamże s. 44].

„Upośledzenie umysłowe jest stanem, do którego dochodzi się w wyniku nieprawidłowego procesu rozwojowego. W znacznej części opiera się on na zależności między stereotypowym wyobrażeniem o osobach upośledzonych jako odmiennych psychicznie od ogółu społeczeństwa” [Gajdzica Z. 2007, s.44].

„W perspektywie społecznej upośledzenie umysłowe postrzegane jest jako fakt społeczno- kulturowy, sama niepełnosprawność traktowana jest jako stan nabyty w toku interakcji społecznych” [ tamże s. 42].

Reasumując, pojęcie upośledzenia umysłowego oznacza różne typy zaburzeń rozwoju o odmiennej patogenezie, których wspólnym wyróżnikiem jest to, że ograniczają człowiekowi realizację społecznych wymagań. Człowiek niedorozwinięty umysłowo jest z reguły bardzo ograniczony w dążeniu do samodzielności często pod każdym względem.

Klasyfikacje upośledzenia umysłowego

Na samym początku należy wspomnieć o kryteriach upośledzenia umysłowego. Kryteria, według których obecnie rozpoznaje się upośledzenie umysłowe są następujące: ewolucyjne, społeczne, pedagogiczne, lekarskie oraz najbardziej znane psychologiczne.

    1. zasób wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania przedszkolnego i szkolnego, w tym umiejętność rysowania, malowania, lepienia, liczenia, czytania, pisania itp. stosownie do wieku życia i grupy przedszkolnej lub klasy, do której dziecko uczęszcza. Należy wziąć pod uwagę metody nauczania, systematyczność uczęszczania do przedszkola lub szkoły, współpracę domu ze szkołą,

    2. rodzaj i stopień trudności w nauce przedszkolnej lub szkolnej,

    3. tempo uczenia się. Tempo uczenia się pozwala na odróżnienie dziecka zaniedbanego środowiskowo i dydaktycznie od dziecka umysłowo upośledzonego [Kostrzewski J., Wald I., 1981, s. 72].

    1. wyniki badań somatycznych,

    2. wyniki badań neurologicznych, psychiatrycznych, okulistycznych, audiologicznych itp.,

    3. wyniki badań biochemicznych, jak np. w fenyloketonurii, galaktozemii, homocystynurii,

    4. wyniki badań elektroencefalograficznych, pneumoencefalograficznych itp.,

    5. wyniki badań cytogenetycznych, ujawniających aberracje chromosomalne występujące w około 100 znanych już zespołach, jak np. zespół Downa, Pataua, Edwardsa, miauczenia kota.

Należy podkreślić, iż podczas pełnych badań psychologiczno – pedagogiczno – lekarsko – klinicznych dziecka podejrzanego o upośledzenie umysłowe należy uwzględnić wszystkie omówione kryteria.

W kryterium psychologicznym uwzględnia się całą osobowość człowieka. Bada się przede wszystkim główne procesy regulacji, do których zalicza się procesy orientacyjno – poznawcze, intelektualne, emocjonalne, motywacyjne, mechanizmy kontroli oraz procesy wykonawcze. Zwraca się również uwagę na ważne społecznie cechy osobowości [Kostrzewski J., Wald I., 1981 s 71, 73].

Najbardziej znana jest właśnie klasyfikacja psychologiczna, uwzględniająca pomiar stopnia rozwoju intelektualnego. Iloraz inteligencji według kryterium psychologicznego stanowi znaczący wskaźnik upośledzenia umysłowego [Minczakiewicz E. M. 1997, s. 77].

Najnowszą klasyfikację niepełnosprawności umysłowej podaje Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń i Niepełnosprawności i Upośledzeń (ICD-10) z 1997r. oraz klasyfikację opracowaną przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (DSM- IV) z 1994r.

W obu tych klasyfikacjach iloraz inteligencji określany jest ilościowo przez wartość liczbową ilorazu inteligencji (I.I. lub IQ) ukazaną za pomocą testów na inteligencję np. Wechslera, Stanforda-Bineta, Termana-Merill.

W DSM- IV i ICD-10 wyróżnia się cztery stopnie niepełnosprawności umysłowej: lekki, umiarkowany, znaczny i głęboki [Cytowska B. 2002, s. 10].

Tabela 1 ukazuje wartości liczbowe I.I. (IQ) w poszczególnych stopniach upośledzenia umysłowego w ICD- 10 i DSM- IV.

Tabela 1. Czterostopniowa klasyfikacja upośledzenia umysłowego wg DSM- IV i ICD- 10 źródło: [Cytowska B. 2002, s. 10]

Stopnie upośledzenia umysłowego Według DSM- IV Według ICD- 10
Lekki II poziom 50- 69 IQ poziom 50-55 do ok.70
Umiarkowany II poziom 35- 49 IQ poziom 35- 40 do 50-55
Znaczny II poziom 20-34 IQ poziom 20-25 do 35-40
Głęboki II poziom poniżej 20 IQ poziom poniżej 20- 25

Zestawienie tabelaryczne przedstawia różnice jakie występują w dwóch obowiązujących klasyfikacjach upośledzenia umysłowego. „Klasyfikacja DSM- IV różni się od ICD- 10 głównie liczbą wyróżnionych w niej grup i kategorii diagnostycznych, na które podzielono rozwojowe zaburzenia psychiczne. W ICD- 10 są trzy grupy natomiast DSM- IV liczy aż jedenaście. Różnice dotyczą też używanej terminologii i miejsca poszczególnych kategorii diagnostycznych w określonej grupie zaburzeń” [ Szluz B., 2006, s. 29] .

Oprócz klasyfikacji, przyjmujących za podstawę wskaźnik ilorazu inteligencji, istnieje klasyfikacja niedorozwoju umysłowego oparta na etiologii upośledzenia umysłowego. Klasyfikacja ta uwzględnia osiem grup czynników patogennych, a mianowicie upośledzenie umysłowe związane:

Konsekwencje upośledzenia umysłowego

Na początku należy wspomnieć, że w upośledzeniu umysłowym występują istotne ograniczenia w funkcjonowaniu przystosowawczym, przynajmniej w zakresie dwu spośród wielu takich sprawności jak:

Wpływa na całokształt funkcjonowania. Konsekwencje, ich natężenia zależą od stopnia upośledzenia umysłowego.

„Osoby upośledzone w stopniu lekkim charakteryzują się najłagodniejszą formą niedorozwoju umysłowego” [Sowa J. 1997, s.44]. Wygląd zewnętrzny i rozwój fizyczny nie wyróżnia tych osób od „normalnych” rówieśników. Częściej jednak występują u nich anomalie fizyczne tj. zajęcza warga, zez, czy też uszkodzenia zmysłów.

„Dziecku upośledzonemu umysłowo nie towarzyszą żadne inne oznaki niedorozwoju fizycznego może ono sprawić wrażenie normalnie rozwiniętego. Nawet podczas prowadzonej rozmowy na tematy życia codziennego trudno jest nieraz zorientować się w defektach intelektualnych” [Borzyszkowska H. 1987, s. 13-14].

Niezwykle trudno jest odróżnić dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim od dziecka zaniedbanego. Wynika to z podobnych objawów zachowania, warunków środowiskowych, z których dziecko pochodzi mogą wpłynąć niekorzystnie na jego rozwój ogólny [Wyczesany J. 2005, s. 31].

Dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim charakteryzuje upośledzona zdolność myślenia abstrakcyjnego oraz nieudolność systematycznego ujmowania zdobytych wiadomości i wiązania ich w logiczną całość. Cechuje je myślenie konkretno-obrazowe [Wyczesany J. 1999, s. 32].

Najbardziej upośledzone są: precyzja, szybkość ruchów i umiejętności wykonywania ruchów równoczesnych [Borzyszkowska H. 1987, s.14].

Jak podaje J. Wyczesany (2005, s.31) procesy poznawcze „można poszeregować wg stopnia ich upośledzenia rozpoczynając od najbardziej zaburzonych:

  1. rozumowanie

  2. długotrwała pamięć mechaniczna

  3. krótkotrwała pamięć logiczna

  4. krótkotrwała pamięć mechaniczna

  5. długotrwała pamięć logiczna

  6. trwałość uwagi.

H. Borzyszkowska (1987,s.14-16) podaje cechy charakterystyczne występujące w upośledzeniu umysłowym w stopniu lekkim:

Kolejnym ważnym czynnikiem charakteryzującym upośledzonych umysłowo jest wolne tempo pracy, brak samodzielności pomysłowości i przemyślanego planu działania. Sami mogą wykonywać proste prace i w różnym stopniu przystosowywać się do warunków życia. Z wielką trudnością tworzą pojęcia – raczej odtwarzają wyobrażenia. Wyobraźnia twórcza jest uboga, zdolności kombinacyjne nikłe, sądy i wnioskowania nieudolne, myślenie mało ruchliwe. Często spotykamy duże zubożenie życia uczuciowego [Wyczesany1999,s. 36].

Osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym często nie rozumieją bardziej skomplikowanych zjawisk i sytuacji trudnych. By je rozwiązać stosują metodę prób i błędów, bądź też starają się naśladować innych nie przewidując dokładnie skutków swoich decyzji [Sowa J. 1997, s. 144].

Podczas wykonywania pracy wskazana jest kontrola, gdyż często osoby te przerywają swoje zajęcie gdy tylko pojawi się problem i nie są w stanie sobie z nim poradzić [Borzyszkowska H. 1987, s. 17].

Oprócz kontroli niezbędna jest również pochwała i motywacja do podjęcia pracy [Wyczesany J.1999, s.36]. W większości przypadków osoby te są wrażliwe na pochwałę i ta cecha charakteru sprawia, że mają oni uczuciowy stosunek do pracy przez nich wykonywanej [Wyczesany J. 2005, s.32].

Podsumowując należy stwierdzić, że niezależnie od całej różnorodności charakterologicznej jednostek upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim zaobserwować można cechy wspólne. Należą do nich:

Ze względu na wymienione cechy osoby te przy barku odpowiedniej opieki i w niedostatecznych warunkach środowiskowych łatwo ulegają złym wpływom. Jednocześnie przy sprzyjających warunkach wychowawczych mogą „opanować nieskomplikowane zawody i przystosować się do wymagań środowiska społecznego” [Borzyszkowska H. 1987, s. 19].

Upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym odznaczają się poważnymi uszkodzeniami centralnego układu nerwowego. Dotyczy to wszystkich procesów poznawczych tj.:

Rozwój dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym przebiega z dużym opóźnieniem. W wieku 4 – 5 lat zaczynają samodzielnie chodzić oraz wypowiadać pierwsze słowa. Z trudem przyswajają sobie podstawowe czynności jak ubieranie się, połykanie pokarmów stałych czy też nawyki zachowania higieny osobistej [Wyczesany J. 1999, s.38].

Niektóre spośród dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym udaje się nauczyć czytać, pisać, liczyć, jednak często w skromnym zakresie. Omawiana populacja odznacza się dużymi trudnościami w przystosowaniu emocjonalnym i społecznym. W porozumiewaniu się słowo mówione często wspomagają gestem, mimiką, naśladując czynności zaobserwowane u osób, z którymi pozostają w kontaktach społecznych [Minczakiewicz E.M., 1997 s. 162].

W przebiegu procesów emocjonalno- motywacyjnych u osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym dostrzec można potrzeby psychiczne. Odczuwają potrzebę bezpieczeństwa, miłości i potrafią w sposób żywy ujawnić sympatię i potrzebę kontaktów społecznych. Osoby te nie przejawiają inicjatywy i samodzielności i z trudem przyswajają sobie podstawowe czynności, jak choćby ubieranie się czy dbanie o higienę osobistą. Słabo również panują nad pierwotnymi popędami. Ich poziom sprawności motorycznej jest niski przez co czynności manualne i lokomocyjne mogą sprawiać problemy. W wieku 4-5 lat przypadają początki pierwszego chodzenia i wypowiadania pierwszych słów.

Jednakże można ich nauczyć wielu czynności przydatnych w pracy zarobkowej m.in. koszykarstwo, tkanie, szycie, robienie na drutach itp. Mogą pracować w domu lub w zakładach pracy chronionej pod kontrolą mistrza [Kirejczyk K. 1978, s. 58; Sowa J. 1997, s. 146; Lausch- Żuk J. 1998, s. 132; Wyczesany J. 1999, s. 38-39].

Upośledzeni umysłowo w stopniu znacznym również odznaczają się poważnymi uszkodzeniami Centralnego Układu Nerwowego. Niski poziom rozwoju umysłowego uniemożliwia im naukę czytania, pisania i liczenia. Spostrzeganie jest niedokładne i bardzo wolne. Uwaga skupia się jedynie na silnych bodźcach i jest krótkotrwała. Pamięć jest bardzo ograniczona. Jej zakres jest wąski, a trwałość znikoma. Mówią niezrozumiale (dyslalje) za pomocą 5-6 wyrazów [ Kirejczyk J. 1978, s. 55; Sowa J. 1997, s.147; Lausch-Żuk J. 1998, s.134].

Myślenie dzieci upośledzonych intelektualnie w stopniu głębokim jest sensoryczno – motoryczne, bardzo słabo rozwinięte w działaniu. Głęboko upośledzone jest myślenie pojęciowo – słowne. Osoba upośledzona w stopniu znacznym wykazuje poważnie obniżoną sprawność i szybkość spostrzegania [Wyczesany J. 1999 s.38].

Ograniczone są procesy emocjonalne i dojrzałość społeczna. Osoby z upośledzeniem w stopniu znacznym są zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć wyrażają je w sposób prymitywny [Minczakiewicz E.M., 1997 s.162].

Podobnie jak przy upośledzeniu umysłowym w stopniu umiarkowanym poziom rozwoju motorycznego jest znacznie opóźniony. Pierwsze koki stawiane są przez dzieci w wieku przedszkolnym. Dzięki intensywnej rehabilitacji są w stanie nauczyć się wykonywania prostych czynności życia codziennego i samoobsługi. Jednak osoby te nie są zdolne do samodzielnego życia i wymagają opieki osoby drugiej [Sowa J. 1997, s. 147; Wyczesany J. 1999, s.38-39].

U osób upośledzonych w stopniu głębokim można stwierdzić upośledzenie procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych, motywacyjnych i wykonawczych. Rozwój intelektualny u tych osób nie przekracza poziomu 3-letniego dziecka, a dojrzałość społeczna osiąga maksymalnie wiek 4-latka. Znacznie częściej występują wady zmysłów (wzroku, słuchu) jak również wszelkiego rodzaju niedowłady, porażenia kończyn, czy inne schorzenia wymagające specjalistycznego leczenia [Kirejczyk K. 1978, s. 52-53].

Czynności percepcji i uwagi są bardzo zróżnicowane, począwszy od jej braku do cząstkowego jej występowania. Mowa jest niewykształcona. Osoby te nie mówią i nie rozumieją mowy, wydają jedynie dźwięki nieartykułowane.

Osoby z głębokim upośledzeniem są w stanie opanować zdolność chodzenia lecz w przypadku bardzo głębokiego upośledzenia może wystąpić stadium odruchów bezwarunkowych.

Biorąc pod uwagę procesy emocjonalno – motywacyjne i dojrzałość społeczną osoby upośledzone w stopniu głębokim zdolne są do wyrażania prostych emocji. Najczęściej jednak występuje brak objawów życia uczuciowego i przejawów samodzielności. W wyniku długotrwałego ćwiczenia może nauczyć się sygnalizować potrzeby fizjologiczne. Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu głębokim zwolnione są z obowiązku szkolnego, wymagają stałej opieki i pielęgnacji [tamże s. 53-54].

Stwierdzenie upośledzenia niesie ze sobą liczne konsekwencje – głównie rodzinne i społeczne. Rodzice stają przed faktem, że ich dziecko nie będzie normalne. Grono specjalistów nie zważając na uczucia przeprowadza wywiad z rodzicami na temat przebiegu ciąży i przebytych chorób [Kościelska M. 1995, s.41].

„Upośledzenie jest przede wszystkim ograniczeniem możliwości życiowych. Jest przeszkodą w posiadaniu domu pracy i rodziny. Z powodu upośledzenia jest się kłopotem i ciężarem dla bliskich, kimś tak marnym, że nie wartym kochania ani nie zasługującym na miejsce w ludzkiej wspólnocie. Poczucie bycia gorszym powoduje określone skutki psychologiczne” [tamże s.37].

„Dominuje poczucie udaremnienia dążeń i pragnień życiowych, rodzi się stan napięcia” co przekłada się na różnego rodzaju choroby o objawach somatycznych bądź psychosomatycznych. Większość osób upośledzonych umysłowo znajduje w sobie źródło niepowodzeń co wywołuje u nich poczucie winy. Często czują się uzależnieni od innych, wręcz ubezwłasnowolnieni. Nie opuszcza ich również poczucie samotności, brak bliskich więzów z ludźmi spowodowane jest niewiedzą i lękiem przed osobami niepełnosprawnymi intelektualnie. Jednak najbardziej dramatyczne okazuje się poczucie braku miejsca w życiu. Osoby najbliższe w znacznej części odsuwają się od tych osób co powoduje osamotnienie, pozbywają się ich odsyłając np. do domów opieki, lub wręcz popadają w drugą skrajność. Zbyt troskliwi rodzice chcąc ochronić swoje niepełnosprawne dziecko trzymają je „pod kloszem” przeżywając za niego życie. Poprzez takie zachowanie zatrzymują rozwój dziecka, uczą bezradności i posłuszeństwa wobec opiekunów jak również bezgranicznego zaufania, które niekiedy okazuje się zgubne [Kościelska M. 1995, s.37-39].

Od tego jak rodzice pojmują swoje obowiązki zależy rozwój i wychowanie oraz kształtowanie się osobowości dziecka. Wiadomość o upośledzeniu dziecka nie pozostaje obojętna. Rodzicom na ogół jest trudno pogodzić się z tą myślą. Wszyscy rodzice pragną i spodziewają się dziecka zdrowego, dlatego też wiadomość o upośledzeniu jest dla nich wielkim wstrząsem i bolesnym doświadczeniem [Borzyszkowska 1988, s.364 w: Hulek A.].

B. Spock i M Lerigo (1969) stwierdzają: „rodzice dziecka upośledzonego bardziej cierpią, że uczucia ich są burzliwe, pełne konfliktów i trudne do zrozumienia dla nich samych” [tamże s.366].

Reakcje rodziców są różne na wieść o upośledzeniu ich dziecka. Jednak wszystkim trudno się pogodzić z tym faktem. Jedni nie chcą dostrzec upośledzenia u swoich dzieci. U innych dominuje wstyd, niektórzy czują się winni. Każda z tych postaw niesie ze sobą bardzo niekorzystne dla dziecka konsekwencje. „Należy dodać, że zaakceptowanie przez rodziców dziecka upośledzonego jest utrudnione, ponieważ rzadko kiedy środowisko społeczne w którym ta rodzina funkcjonuje, ma dla jej problemów pełne zrozumienie” (tamże s.367).

Jedną z cech charakterystycznych sytuacji społecznej dzieci niepełnosprawnych jest ograniczenie kontaktu z innymi osobami. Najczęściej zostają one sprowadzane do kręgu najbliższej rodziny, a często i te są ograniczone koniecznością przebywania dziecka w szpitalu. Kontakty z pełnosprawnymi rówieśnikami są sporadyczne, jeżeli już do nich dochodzi, ich przebieg jest zwykle zakłócony, również ze względu na emocjonalny stan dzieci zdrowych. Zachowują się one niezręcznie, sztucznie, co bywa boleśnie odczuwane przez dzieci niepełnosprawne [Kościelska M. 1995, s. 47-50].



komentarze

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.